ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ PETER WHITEHEAD

Ολύμπιον Galaxia Vacation Club: 12-18 Απριλίου 2007

Μικρόκοσμος Prince: 26 Απριλίου – 2 Μαΐου 2007

«Ονειρεύομαι άρα υπάρχω. Αμφιβάλλω άρα κινηματογραφώ».

Πίτερ Γουάιτχεντ

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πραγματοποιεί, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αφιέρωμα στο έργο του σκηνοθέτη Πίτερ Γουάιτχεντ / Peter Whitehead, στο πλαίσιο της ετήσιας δραστηριότητάς του. Μια ιδιάζουσα περίπτωση, ο Πίτερ Γουάιτχεντ θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους avant garde Βρετανούς κινηματογραφιστές της δεκαετίας του ’60, παρόλο που το έργο του αποτελείται επί το πλείστον από ντοκιμαντέρ, και όχι πειραματικές ταινίες. Η δουλειά του έχει χαρακτηριστεί ως απαράμιλλο ντοκουμέντο της επαναστατικής, αντι-κουλτούρας των ‘60s. Ένας πρωτοπόρος σκηνοθέτης, ο Γουάιτχεντ κατέγραψε με πειραματική διάθεση το πνεύμα της εποχής, ενώ έγινε γνωστός και για τα «διαφορετικά» μουσικά βίντεο κλιπ του και τις ταινίες του για μουσικά γκρουπ όπως οι Rolling Stones, οι Pink Floyd και οι Led Zeppelin.

Με επιρροές από το Direct Cinema, αλλά και θαυμασμό για σύγχρονούς του όπως ο Ζαν Λικ Γκοντάρ, ο Πίτερ Γουάιτχεντ δημιούργησε ένα προσωπικό καλλιτεχνικό υβρίδιο, όπου το σινεμά ενώνεται με άλλες τέχνες, όπως το θέατρο και η μουσική, και η αμεσότητα του ντοκιμαντέρ (η οποία ενισχύεται από την χρήση της κάμερας στο χέρι) συναντά την ποίηση και την πολιτική.

Η ταινία που τον έφερε στο προσκήνιο το 1965 ήταν το Wholly Communion, ένα ντοκιμαντέρ για την ιστορική πια συνάντηση των beatnik ποιητών στο Royal Albert Hall του Λονδίνου, με «συντονιστή» τον ¶λεν Γκίνσμπεργκ. Η πιο γνωστή του ταινία όμως είναι το Tonite, let’s all make love in London, μια «δανεισμένη» φράση από το ποίημα του ¶λεν Γκίνσμπεργκ, Who be kind to, που σκιαγραφεί το Swingin’ London, με συνεντεύξεις από τον Μικ Τζάγκερ, την Τζούλι Κρίστι, τον Μάικλ Κέιν και τον Ντέιβιντ Χόκνεϊ, χωρίς όμως να εξιδανικεύει την περιβόητη λονδρέζικη σκηνή. Για τον ίδιο, πάντως, το πιο σημαντικό του έργο είναι το The Fall. Πράγματι, ίσως η πιο προσωπική του δουλειά, το The Fall παρατηρεί κι εξερευνά τις αναταραχές στους δρόμους της Νέας Υόρκης στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στέκεται ακόμα και σήμερα ως μια διορατική και εγκυρότατη δήλωση πάνω στη βία και την επανάσταση. Ο σκηνοθέτης συνέλαβε το κλίμα στους δρόμους της Νέας Υόρκης μετά τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και πέρασε αρκετές μέρες μέσα στα, υπό κατάληψη, κτίρια του Πανεπιστήμιου Columbia, κινηματογραφώντας την αστυνομία τη στιγμή που γκρέμιζε την μπροστινή πόρτα της σχολής και την επακόλουθη βία και το χάος.

«Όλοι ξέρουν το αστείο (είναι όντως αστείο;), ότι αν θυμάσαι τη δεκαετία του ΄60, σημαίνει ότι μάλλον δεν την έζησες», λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά. «Που με τοποθετεί εμένα αυτό; Δεν μπορώ να θυμηθώ ακριβώς ότι ήμουν εκεί – ειλικρινά – αλλά μπορώ να διαβεβαιώσω τον εαυτό μου, να υπενθυμίσω στον εαυτό μου ότι ήμουν εκεί κάθε φορά που βλέπω τις ταινίες μου. Η κάμερά μου ήταν σίγουρα εκεί! Είναι λοιπόν οι ταινίες μου, “η αλήθεια μου”; Ολοένα και περισσότερο, έχουν γίνει, άθελά τους, ένα είδος “αδιαμφισβήτητης αλήθειας”. Γνωρίζω πως οι ταινίες μου γυρίστηκαν από κάποιον που αιωρούταν γύρω από τα γεγονότα, χωρίς να συνειδητοποιεί πως η κάμερα δεν τον/με συνέδεε με τον έξω κόσμο, αλλά τον εμπόδιζε. Η συνεχής δοκιμασία εκείνων που δημιουργούν τα λεγόμενα ντοκιμαντέρ είναι ότι ουσιαστικά παραμένουν πάντα ηδονοβλεψίες».

Πολύ γρήγορα, ο Πίτερ Γουάιτχεντ ανέπτυξε προβληματισμούς σχετικά με την ικανότητα του φιλμ να απεικονίσει την πραγματικότητα και θεωρώντας ότι τελικά η τεχνολογία στεκόταν ως «εμπόδιο» ανάμεσα σε εκείνον και την αυθεντικότητα της ζωής, παράτησε το σινεμά μετά από έξι χρόνια. Από τότε, έχει καταπιαστεί με τη ζωγραφική, τη συγγραφή μυθιστορημάτων και... την εκτροφή γερακιών, μια ενασχόληση που τον έφερε στη Σαουδική Αραβία, όπου και παρέμεινε για δέκα χρόνια.

Το πρόγραμμα των ταινιών του Πίτερ Γουάιτχεντ συνοδεύεται από την προβολή των σημαντικότερων βίντεο κλιπ του για καλλιτέχνες όπως ο Jimi Hendrix, η Nico και οι Animals, αλλά και από το ντοκιμαντέρ In the Beginning was the Image για τη ζωή του Γουάιτχεντ σε σκηνοθεσία Πολ Κρόνιν.

Μετά τη Θεσσαλονίκη το αφιέρωμα στο έργο του Πίτερ Γουάιτχεντ, το οποίο έχει ήδη παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ, στο Φεστιβάλ Ανεξάρτητου Κινηματογράφου του Μπουένος ¶ιρες, αλλά και στη Νέα Υόρκη (Anthology Film Archives), το Παρίσι (Cinematheque Francaise), το Χάρβαρντ (Harvard Film Archive) και το Λονδίνο (National Film Theatre), θα ταξιδέψει στο Φεστιβάλ της Τραϊμπέκα.

Βιογραφία

Ο Πίτερ Γουάιτχεντ γεννήθηκε στο Λίβερπουλ το 1937. Σπούδασε φυσική και κρυσταλλογραφία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, όπου εργάστηκε για τον Φράνσις Κρικ (ένας από τους επιστήμονες που ανακάλυψαν το DNA), γνωρίστηκε με τον ποιητή Τεντ Χιουζ (ο οποίος αργότερα του αφιέρωσε το ποίημα The Risen) και τον Σιντ Μπάρετ των Pink Floyd, ενώ έπαιξε στο θέατρο μαζί με τον Ίαν ΜακΚέλεν και τον Πίτερ Κουκ. Κέρδισε υποτροφία για το Slade School of the Arts ως ζωγράφος, αλλά τελικά στράφηκε προς τη σκηνοθεσία. Δούλεψε ως κάμεραμαν για την ιταλική τηλεόραση το 1964, ενώ το Ίδρυμα Nuffield του ζήτησε να φτιάξει ένα ντοκιμαντέρ 30’ με τίτλο The Perception of Life, το οποίο γυρίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσα από μικροσκόπιο.

Το 1965 γύρισε το Wholly Communion, μια ταινία για τη λεγόμενη Διεθνή Συνάντηση Ποίησης, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Ιούνιο του 1965, και κέρδισε το Χρυσό Μετάλιο στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Μάνχαϊμ. Όταν είδε το Wholly Communion, ο μάνατζερ των Rolling Stones, ¶ντριου Λουγκ Όλνταμ, κάλεσε τον Πίτερ Γουάιτχεντ να κάνει μια ταινία για την τουρ της μπάντας στην Ιρλανδία. Το Rolling Stones on Tour (a.k.a. Charlie is my Darling) γυρίστηκε με μια κάμερα μέσα σε δύο μέρες στο Δουβλίνο και το Μπέλφαστ. Η διανομή της ταινίας αργότερα εμποδίστηκε από τον ¶λεν Κλάιν όταν απέκτησε τον έλεγχο για τα μουσικά δικαιώματα του γκρουπ.

Το 1967 ο Πίτερ Γουάιτχεντ έκανε το Tonite let’s all make love in London, μια «παρωδία της σκηνής του Λονδίνου» σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου (ακόμα κι αν θεωρείται η πεμπτουσία της κινηματογραφικής αναπαράστασης του Swingin’ London), το Pink Floyd London 66-67, που παρακολουθούσε το γνωστό συγκρότημα καθώς ηχογραφούσε στο στούντιο το σάουντρακ για το Tonite, και το Benefit of the Doubt, το οποίο καταγράφει την πρωτοποριακή παράσταση US του Royal Shakespeare Company (σε σκηνοθεσία Πίτερ Μπρουκ, με ηθοποιούς όπως η Γκλέντα Τζάκσον). Την ίδια χρονιά, ανακηρύχτηκε από το σημαντικό εκείνη την εποχή περιοδικό Films and Filming ως «ίσως ο πιο δημιουργικός και πρωτότυπος νέος Βρετανός κινηματογραφιστής. Η προσέγγιση και το έργο του θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για το νέο ανεξάρτητο βρετανικό σινεμά».

Το Σεπτέμβριο του 1967 ο Πίτερ Γουάιτχεντ παρουσίασε το Tonite let’s all make love in London και το Benefit of the Doubt στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης. Ενώ βρισκόταν στην πόλη, ξεκίνησε να κινηματογραφεί το The Fall, μια δίωρη ταινία για την κατάρρευση της νόμιμης διαμαρτυρίας στην Αμερική.

Η καταγραφή της ανερχόμενης ροκ και ποπ σκηνής από τον Γουάιτχεντ είναι εξίσου σημαντική. Δημιούργησε μερικά από τα πρώτα βίντεο για την εκπομπή Top of the Pops του BBC και κινηματογράφησε γκρουπ όπως οι Rolling Stones, The Dubliners, Eric Burdon and the Animals, The Shadows, Jimmy James and the Vagabonds, αλλά και τον Jimi Hendrix και τη Nico. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι και η κινηματογράφηση της συναυλίας των Led Zeppelin στο Royal Albert Hall το 1970 (Led Zeppelin).

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄70, ο Πίτερ Γουάιτχεντ σταμάτησε να γυρίζει ταινίες και πέρασε δέκα χρόνια στη Νότιο Αφρική, το Πακιστάν και την Αρκτική ως γερακάρης. Για την επόμενη δεκαετία έζησε στη Σαουδική Αραβία, όπου δημιούργησε και διεύθυνε το μεγαλύτερο ιδιωτικό κέντρο εκτροφής γερακιών στον κόσμο, το Al Faisal Falcon Centre, το οποίο έκλεισε απότομα όταν ξέσπασε ο Πόλεμος του Κόλπου το 1991. Από το 1987 και μετά, ο Πίτερ Γουάιτχεντ έχει γράψει διάφορα μυθιστορήματα, όπως το Tonite let’s all make love in London και το The Risen.