Ανοιχτή Συζήτηση
Διάσπαση και ενότητα: ο κινηματογράφος στη Μέση Ανατολή
Ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Διάσπαση και ενότητα: ο κινηματογράφος στη Μέση Ανατολή» πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 18 Νοεμβρίου στην αίθουσα Σταύρος Τορνές, στο πλαίσιο του αφιερώματος του 49ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στον κινηματογράφο της Μέσης Ανατολής. Μιας περιοχής «σημείου αναφοράς των ακροτήτων, της πίστης στην απιστία, του δογματισμού στο αδογμάτιστο», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο καθηγητής ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Dr. Hassan Βadawy, προλογίζοντας τη συζήτηση και πρόσθεσε: «Το μείζον ερώτημα για τους κινηματογραφιστές της Μέσης Ανατολής είναι αν μπορούν να αποστασιοποιηθούν από την πολιτική κατάσταση ή αν αυτή την πραγματικότητα των αντιθέσεων και των αντιφάσεων αποτελεί και την αλήθεια του σινεμά τους».
Αντιμετωπίζοντας το θέμα από φιλοσοφική σκοπιά, ο Dr. Hassan Βadawy υποστήριξε ότι στη Μέση Ανατολή η ταυτότητα – θρησκευτική, φυλετική, εθνική- λειτουργεί διχαστικά και για αυτό η πραγματική ταυτότητα των ανθρώπων της μέσης ανατολής θα πρέπει να είναι η υπέρβαση της ταυτότητας. «Οι εξουσίες χωρίζουν τους ανθρώπους, ορίζουν ποιοι είναι οι εχθροί τους, τους παρέχουν τα φονικά μέσα και τελικά αντί να αντιπροσωπεύουν τους λαούς γίνονται οι αντίπαλοί τους. Η εξουσία επιβεβαιώνει την ετυμολογία της, ότι δηλαδή είναι έξω από την ουσία». Για τον ίδιο το σινεμά της Μέσης Ανατολής σήμερα αντικατοπτρίζει αυτή την πραγματικότητα των αντιθέσεων και των αντιφάσεων και εγκλωβίζεται μέσα σε αυτήν: «Η αλήθεια είναι κάτι διαφορετικό από την πραγματικότητα. Η αλήθεια της Μέσης Ανατολής είναι ότι ένας είναι ο θεός, μία η φυλή, ένας ο άνθρωπος. Το σινεμά θα πρέπει να ανατρέψει τον εαυτό του και από την απεικόνιση της πραγματικότητας να περάσει στην προβολή της φύσης του ανθρώπου, πέρα από χρώμα, φυλή, δόγμα».
«Δουλεύω με βάση το ένστικτο και κάνω ταινίες για τον κόσμο. Βιώνοντας την ιδιαίτερη εμπειρία της ζωής στην Παλαιστίνη, δεν μπορώ να μη λαμβάνω υπόψιν μου ότι είναι μια χώρα σε κατάσταση κατοχής, ότι είναι η τρίτη γενιά από το 1948 που παίρνει το δρόμο της προσφυγιάς», επισήμανε από την πλευρά της η σκηνοθέτις της ταινίας Salt of this sea Annemarie Jacir, και συμπλήρωσε: «Εγώ νιώθω χρέος απέναντι στην πραγματικότητα που βιώνουν οι άνθρωποι στη Γάζα, που δεν έχουν ρεύμα και νερό, που πεθαίνουν από την πείνα».
«Όταν τίθενται ζητήματα ζωής το σινεμά προσαρμόζεται σε αυτές τις συνθήκες», σχολίασε με τη σειρά του ο Κύπριος Πανίκος Χρυσάνθου, σκηνοθέτης της ταινίας Ακάμας. Για τον ίδιο η Κύπρος είναι μια μικρογραφία της Μέσης Ανατολής, όπου η σύγκρουση ήταν αποτέλεσμα του φανατισμού, του εθνικισμού και της ανθρώπινης φιλοδοξίας. Για τον Πανίκο Χρυσάνθου η ιστορία της κυπριακής τραγωδίας έχει αντιστοιχίες με τις αρχαιοελληνικές τραγωδίες. Κάθε ύβρις έχει και το τίμημά της: «Είναι σκληρό να κάνεις ταινίες που αγγίζουν ταμπού. Σε μια κοινωνία όπου υπάρχει πολιτικό πάθος, το να κάνεις κριτική και να μιλάς για ειρήνη προκαλεί εχθρότητες».
Μπορεί ένας παραγωγός να κάνει μια ταινία που τη θεωρεί καλή, ακόμα κι αν έρχεται σε αντίθεση με τα πιστεύω του; Σε αυτό το ερώτημα κλήθηκαν να απαντήσουν οι παραγωγοί Ossama Bawardi και Marek Rozenabum. «Η πολιτική επηρεάζει την καθημερινή ζωή, δεν μπορεί το σινεμά να είναι άσχετο από τη ζωή», απάντησε ο παλαιστίνιος Ossama Bawardi. «Σημείο αφετηρίας για μια ταινία είναι η υποκειμενική αντίληψη της πραγματικότητας που έχει ο καθένας μας. Δεν θα έκανα κάτι που θεωρώ απαράδεκτο, βάζω όρια στη δουλειά μου», ανέφερε από την πλευρά του ο ισραηλινός Marek Rozenabum.
Ως ισραηλινός πολίτης, ο Ossama Bawardi βρίσκεται αντιμέτωπος με το δίλημμα της χρηματοδότησης ή μη από την ισραηλινή κυβέρνηση. «Δουλεύω με έναν σκηνοθέτη που χρηματοδοτείται από το Ισραήλ. Η πολιτική μας ελέγχει ώστε να μη λειτουργούμε εις βάρος της. Λόγω της πηγής χρηματοδότησης, όταν κάνεις μια παλαιστινιακή ταινία πρέπει να αλλάξεις αυτό που πραγματικά θέλεις να πεις». Για το ίδιο θέμα η άποψη του Marek Rozenabum είναι διαφορετική: «Δεν τίθεται θέμα λογοκρισίας, κάθε φορολογούμενος ισραηλινός πολίτης - παλαιστίνιος ή μη – έχει δικαίωμα στη χρηματοδότηση».
«Δεν ξέρω τι είναι η πραγματική αλήθεια. Πιστεύω ότι η κριτική ξεκινά από την προσωπική μου, υποκειμενική οπτική γωνία» απάντησε ο ισραηλινός κριτικός κινηματογράφου Dan Fainaru, όταν ρωτήθηκε για το αν η κριτική του επηρεάζεται από την πολιτική κατάσταση. «Προτιμώ τις ταινίες που δεν μου πουλούν έτοιμη αλήθεια, ανεξάρτητα με το αν συμφωνώ ή όχι μαζί τους».
